Biedaczysko się nachodził,
gdyż każdemu w tyłek wchodził.
A nie wyszło mu nic z tego -
- wchodził do niewłaściwego.
Mogła inna być przyczyna:
przestarzała wazelina.
Lubimy mieć w swoim otoczeniu coś wyjątkowego, np. żelazko z duszą, stary moździerz, zabytkowy sekretarzyk czy jakiś porcelanowy drobiazg. Coś, co świadczy o posiadaniu herbowego przodka lub o wyjątkowości naszych potrzeb do otaczania się przedmiotem szlachetnie urodzonym. Dbamy, czyścimy, eksponujemy go. A co? Niech zaświadcza…
Razem z moim mężem przyjechał do Strzyżowa tzw. babci kubek - wyprodukowany z okazji 50- lecia panowania cesarza Franciszka Józefa. Zawsze mnie zadziwiało skąd się wziął w rodzinie niebogatych małopolskich chłopów. I jak musiał być odświętnie używany skoro przetrwał grubo ponad wiek w całkiem dobrym stanie. Ta przypadłość „otaczania się” zupełnie nie dotyczy spraw niematerialnych, zwłaszcza słowa. Bez oporu przesiąkamy anglicyzmami, wchłaniamy technicyzmy czy słownictwo korporacyjne. Nie posługujemy się słowami utożsamianymi z gwarą. Taką mamy postawę, jakbyśmy wypierali się, że rozumiemy słowa z przeszłości. Bo o zdecydowanej większości z nas świadczą, że nasi przodkowie byli co najwyżej szaraczkową szlachtą, częściej chłopstwem czy mieszczaństwem.
Sądzę, że w każdej rodzinie są wyrazy sprzed lat, które w niej zasłużenie funkcjonują. Są i u nas słowa, z nami mieszkające, które bez oporów wplatamy do rozmów. Moim ulubieńcem są charaje, świetnie się sprawdzające na określenie ugotowanych w zupie jarzynowej warzyw, ale także na określenie „odpadów biodegradowalnych”. Lubię używać wyrazu mecyje - wraz z odpowiednim ruchem głowy - wszystko wyjaśniają. Gdy nie potrafię znaleźć odpowiedniej nazwy na przedmiot wystarcza mi słowo koromysło - w nim jest zawsze wszystko to, o co mi chodzi. Razem z moim ojcem, który do Strzyżowa przyjechał z nad Wisły, przyjechało słowo studzielina. Tak mi niedobrze na to słowo, jak innym na słowo „flaki”. Był tatuś mój człowiekiem dość zasadniczym i w kwestii jedzenia niewybrednym - glimania nie cierpiał. A że był czas, w którym jeść lubił, urósł mu całkiem imponujący wanc. Mój dziadek Franek był koniarzem. Nic z tej namiętności na mnie nie przeszło, koni się boję i je omijam. Ale wiem, że najdelikatniejsze nozdrza mają źróbki. Tak babcia moja określała chłopaków nastoletnich, skłonnych do nieszkodliwych psot. Źróbek mieścił się w kategoriach - trochę mniej jak despetnik, a już zdecydowanie mniej jak chuncfot. Niegrzeczne czy niemądre zachowanie mogło skutkować kłopieniem. Opowiadał mi jeden z księży, że jak zawitał na nasz teren, jednym z pierwszych grzechów, który podczas spowiedzi usłyszał było: „kłopiłam się z chłopem”. A że nie wiedział co to słowo oznacza, spytał tylko czy ze swoim, bo jak tak, to nie grzech. Zrobiłam wśród moich młodszych znajomych rekonesans - kto wie co oznacza słowo balaski? Najczęściej kojarzyło się z… pętami kiełbasy.
I tak idą ze mną przez życie: pluskiewki, kociuba, ciulajza, sycz, uzlącany dom z cokli, omaśklane szklanki czy zaguźlane nitki. Nie epatuję nimi w rozmowie, ale są ze mną od zawsze. Tuż przed Bożym Narodzeniem karierę międzynarodową zrobił filmik reklamujący Allegro - o dziadku, który uczył się angielskiego, bo wybierał się do wnuczki mieszkającej w którymś z anglojęzycznych krajów. Film słodki, z nienachlaną reklamą, ale pokazujący mimowolnie, że dla ojca dziewczynki język polski ważny nie był, skoro nie nauczył swojego dziecka jak po polsku powitać dziadka. Słowa nieużywane bledną, nikną i odchodzą, bo język jest wtedy żywy, gdy się go używa. Słowa są kluczem do zrozumienia ludzkich „dlaczego”. Dlatego warto pomyśleć nad budowaniem i dbałością o własne muzeum słów.
Zastanawia mnie dlaczego ludzie tak źle reagują na inność. Czy tak mają głównie Polacy czy inne nacje też? A może tak mają ci, którzy mają niskie poczucie wartości? A może tacy, którzy mało mają okazji do porównań? A może biedni? A może ?... a może?...
Mnie inność kojarzy się z… językiem węgierskim. Wiele razy byłam na Węgrzech. Lubię je. Ci, którzy mnie znają, wiedzą jak bardzo. Nawet posługuję się kilkudziesięcioma słowami w tym dziwnym języku. Miejsca, które są mi szczególnie bliskie, są na ogół mało znane moim rodakom. Bo to Gyula, Heviz, Keszthely, Hortobagy czy Tihany. A to co na Węgrzech cenię najbardziej to to, że tam wolno być starym, grubym, pomarszczonym, brzydkim, niebogatym, chorym, pokręconym i że nikomu to ani nie przeszkadza, ani nie wzbudza negatywnych skojarzeń. Oczywiście można też być ładnym, zamożnym, smukłym i młodym. A istotne jest, że Węgrów ewidentnie nie dziwi i nie zaskakuje, że ludzie są tacy i tacy. Kiedy jest się na leczniczych węgierskich basenach, widzi się wszelkie przypadki zdrowia i urody a także ich braku. I co z tego? Nikogo to lecznicze obnażanie się nie wprawia w zdumienie - brzydki czy gruby też może, bez stresu się rozebrać. Natomiast wyjście na basen, kąpielisko, nad zalew Polsce, to takie na dnie duszy pytanie: jak się przełamać, jak nie przejmować ewentualną oceną, skoro nie mam wymiarów modelki. Oczywiście myślę o wersji dla płci pięknej. Płeć, hm, no, ta druga, nie ma takich dylematów i to nie tylko nad wodą.
Z kwestią obecności na węgierskich basenach ludzi nie wyglądających na zdrowych jest tak, jakby się dziwić, że w przychodni siedzą chorzy ludzie. Jasne, część jest zdrowa, np. ci którzy przychodzą na wizytę do logopedy ;-) , albo ci, którzy komuś towarzyszą. Może to co powiem to truizm, może banał: życie jest cudem, mam tę świadomość od lat. Oczywiście, możemy w nim liczyć na smutek, zmartwienie, porażkę, ale także na radość zwycięstwa, poczucie dumy, czy triumfu.
Myślałam sobie kiedyś o tym, czemu w szkole nie uczą tego jak żyć, kiedy nie wszystko idzie po naszej myśli. Jak sobie radzić ze złością, z rozżaleniem? Czemu mamy taką łatwość popadania w nałogi i taką trudność w walce z nimi? Czemu tak trudno nam dotrzymać słowa, a tak łatwo obiecać? Nie słyszałam żeby w szkole mówiono o tym, jak przeżyć stratę albo ostateczne rozstanie czy żałobę. Żeby omawiano co czuje ktoś słabszy, mało zdolny albo w powszechnej opinii uważany za mniej godnego uwagi. Żeby uświadamiano, że na świecie są i zawsze będą ludzie mądrzejsi, młodsi, bogatsi, urodzeni pod szczęśliwą gwiazdą, pracowitsi, ale także dokładnie przeciwnie.
Czasem myślę o tym, że człowiek jest zdany na samotność. Każdy tak ma. Wiem, że będąc w rodzinie też jestem samotna. To mnie nie obraża ani nie dziwi. Czytałam kiedyś bajkę pod tytułem „Agnieszka skrawek nieba”. Piękna. A najważniejsza z niej konkluzja jest taka: ludzie po drugiej stronie(…) są tacy sami jak my. Każde życie, jak medal, ma dwie strony. Czasem tak nas wiedzie los, że wszyscy widzą tylko tę pozłacaną, albo tylko tę poszarzałą. Zastanawiam się kiedy ostatnio zechciało mi się zajrzeć na tę gorszą stronę - moją, moich mniej i bardziej bliskich. I czy coś udało mi się zrobić, żeby zatrzymać na dłużej światło ich lepszej części.
Wiosna się ociąga. Oczywiście w sensie oczekiwanych temperatur oraz mnogości listowia i kwiecia. Ale wygląda na to, że ptaki o tym nie wiedzą. Śpiewają, poprawiają piórka, które są ładniejsze i jakby bardziej wypucowane niż te noszone w pozostałych porach roku. W naszym ogródku mamy skrzydlatych gości od dawna. W końcu te kilkanaście kilogramów słonecznika, wysypane w karmnikach zimą, zobowiązuje je do minimalnej lojalności. Wprawdzie zrobiliśmy im w tym roku „wbrew” i przycięliśmy tuje, oczyściliśmy je, więc warunki do założenia gniazd radykalnie się im pogorszyły. Ale za to założyliśmy profesjonalną budkę dla szpaków (nie mamy czereśni, więc możemy się ze szpaków obecności cieszyć). I budka owa, ku naszej radości, została zaakceptowana przez szpaczą parę. W jednej tui, która się ostała przed zapędami „fryzjera drzew”, a równocześnie mojego męża, zamieszkał mały, ciemny ptaszek z rudym ogonkiem. Jako rodzinna ptaszarka sprawdziłam kto zacz. Okazało się, że to kopciuszek ulokował się w tak nietypowym dla niego miejscu. Niebywale ostrożny, nie pozwala się podglądać. Ale ponieważ tuja rośnie tuż za oknem sypialni, nawet tego, że jest podpatrywany, nie wie.
Trochę mi było szkoda, że drobiazg ptasi nie będzie miał tak łatwo w tym sezonie z założeniem u nas gniazd. Ale w kontekście tego co zobaczyłam kilka dni temu rano, cieszę się, że tak się stało. Otóż odwiedziła nasz ogródek czarna wiewiórka. Rude są często i w zasadzie nie obserwuję ich tak szczególnie. Czarnej natomiast nigdy u nas nie widziałam. Znacznie większa od rudej, z imponujących rozmiarów kitą. Z werwą rasowego inspektora nadzoru natychmiast przystąpiła do rewidowania wszelkich tujowych, sosnowych i jodłowych zakamarków. Zupełnie się nas nie bała. Zajrzała nawet w głąb koniki, choć ten świerk kłuje jak licho. W tym czasie „nasze” szpaki siedziały na sąsiedzkiej wiśni i dość głośno ze sobą gadały. Wiedziałam, że robią tak, żeby rewizorowi nie podpowiedzieć gdzie się właśnie zaczęły urządzać. Wiewiórka nie zajrzała na „ich” drzewo - całkowicie łysego, jak zwykle o tej porze roku, cypryśnika błotnego. Natomiast z rozpaczliwych popiskiwań którejś sikorki wnoszę, że poczęstowała się jej, tyle co zniesionymi, jajkami. A szpaki zapadły się pod ziemię. Pocieszałam się, że może zniosły jajka i je wysiadują. Ale razem? Mało prawdopodobne. Wczoraj czarna wiewiórka powróciła na kolejną inspekcję. Przyjrzała się z zainteresowaniem naszej 3,5 kilowej psinie, przeszukała tuje i inne drzewa. I chyba nic nie znalazła. Ale ptaki ucichły. Szpaki zapadły się pod ziemię. Jedynie dzwońce przylatują do karmnika jednoznacznie sygnalizując - no, nasypać coś proszę, bo zimno.
Smutno mi, że szpaki się wyniosły. A jednocześnie zaczęłam się zastanawiać nad logiką ich postępowania. Człowiek w obliczu niebezpieczeństwa często je bagatelizuje, albo od razu szykuje się do wojny. A szpak - nie będzie ryzykował i z miejsca zmienia swoje plany na życie. Myślałam o tym co w moim życiu było „czarną wiewiórką” i czy zachowałam się jak człowiek, czy jak szpak. A Ty jak to widzisz?
Co ta pora roku w sobie ma, że na wiosnę zaczyna się knuć: a może zacznę biegać, albo jakąś siłownię wdrożę? Nie żebym uważała, że chęć podobania się sobie czy komuś, to jakaś wątpliwa moralnie sprawka. Patrzymy na wyłażące z ziemi kwiecie, a ono wiotkie, smukłe i powabne - jak co roku. A ja/my, najczęściej z niedotrzymanym postanowieniem wielkopostnym w kwestii słodyczy, z niezrzuconą oponą zimową i całkiem już sporą letnią.
No to może rozpocząć okres: czas wiosennego wciągania brzucha, prostowania pleców i wyższych obcasów? Burzę się przeciw temu powiedzeniu, że poznać pana po cholewach, a jednocześnie gdzieś w tyle głowy mam, że może jednak tak. Taka to jest teraz tendencja, że poprawiamy co się da, a jak się nie da, to nie pokazujemy. Właśnie- pokazujemy, na pokaz, a niech zobaczą...
Niby nic złego. Większości zależy, żeby znany był jego lepszy profil, nawet jak się do tego głośno nie przyznają. Cóż, odrobina próżności to nie jakiś grzech czy występek. Producenci odzieży nie rzadko zaniżają numerację, bo takie miłe zaskoczenia często skutkują nieplanowanym zakupem nastego sweterka lub piątych czerwonych spodni z wszytą rozmiarówką S. Szaleństwo odchudzających gadżetów i moda na ich posiadanie to znakomity biznes. Kiedyś chodziło się na spacery z dzieckiem czy koleżanką lub też z inną bliską osobą po to, żeby z sobą pobyć, pozachwycać się wspólnym patrzeniem, skomentować to czy owo lub tego czy owego.
A teraz - żeby spalić kalorie. Trochę brzmi jak: spalić na stosie. Moja kuzynka spaceruje w ten właśnie sposób i czasem mnie na te paraspacery zaprasza. Gnamy więc tak zwaną małą obwodnicą, omijając ludzi z psami, zakochanych, którzy ze spalania, to palą się do siebie; gadać się nie da, bo człowiek ledwo dyszy. I jak tak przelecimy, jak czarownice na zlot, tę małą obwodnicę ze cztery razy, urządzenie zegarkopodobne mojej kuzynki pokazuje, że spaliłyśmy równowartość jednego pączka. Jednego malutkiego pączuszka, nawet nie w lukrze, tylko takiego ledwo posypanego cukrem pudrem!!